تحلیل روانشناسی و جامعهشناسی تصمیمگیری مالی در عصر شبکههای اجتماعی، تبلیغات زرد و واقعیتهای بازار ملک
در سالهای اخیر، موجی گسترده از تصاویر جذاب، روایتهای احساسی و مشاورههای غیرتخصصی، ذهنیت ایرانیها را درباره خرید ملک خارجی تغییر داده است.
اما نتیجه همیشه خوب نبود.
چرا؟
چون ملک داریم تا ملک.
اینکه یک نفر با چه دیدگاهی میخرد—برای سرمایهگذاری یا زندگی—تمام سرنوشت خرید را تغییر میدهد.
۱. روایتهای رسانهای: تصویر رؤیایی جای واقعیت را گرفت
شبکههای اجتماعی با تصاویر لوکس و تدوینهای حرفهای، زندگی خارج را تبدیل کردند به یک آرزو.
مطابق نظریه «مقایسه اجتماعی» استنفورد، همین تصاویر باعث میشود فرد احساس کند «پس من هم باید یک ملک خارجی داشته باشم».
اما مسئلهای که در این تصاویر دیده نمیشود، این است که:
هر ملکی مناسب سرمایهگذاری نیست.
هر پروژهای مناسب زندگی نیست.
و هر خریدی لزوماً رشد نمیکند.
۲. اثر اینفلوئنسرها و FOMO؛ ترس از جا ماندن
اینفلوئنسر میگوید:
«من خریدم، شما هم بخرید قبل از اینکه دیر بشه.»
FOMO فعال میشود و خریدار فکر میکند حالا اگر اقدام نکند، فرصت زندگیاش را از دست میدهد.
اما واقعیت ساده است:
وقتی هدف مشخص نباشد، نتیجه اشتباه میشود.
۳. تبلیغات ماهوارهای؛ ریشه بسیاری از تصمیمهای غلط
بسیاری از تبلیغات زرد ماهوارهای وعده میدادند:
- لوکسترین پروژه
- کمترین پیشپرداخت
- اقساط بسیار طولانی
- فروش آسان بعد از چند سال
- افزایش قیمت تضمینی
اما این حقیقت را نمیگفتند که:
این پروژهها مناسب زندگی هستند،
نه مناسب سرمایهگذاری.
وقتی فرد با بودجه کم و فقط بهخاطر اقساط ۴۰ تا ۵۰ ماهه وارد این پروژهها میشود، توقع رشد قیمتی دارد.
در صورتی که پروژه:
- عرضه زیاد دارد
- تقاضا محدود است
- سازنده هر سال واحد جدید میآورد
پس طبیعی است که واحد دستدوم سخت فروش برود.
و نتیجه؟
فرد بعد از چند سال میگوید:
«همه خرید ملک خارجی کلاهبرداریه.»
در حالی که مشکل از انتخاب اشتباه و پیروی از تبلیغات غیرواقعی بوده، نه از اصل بازار.
۴. اشتباه رایج: خرید فقط براساس اقساط یا ظاهر پروژه
وقتی از ایران میآیید و یک شهرک بزرگ با امکانات زیاد میبینید، هیجان طبیعی است.
اما ملک داریم تا ملک.
این پروژهها برای:
- زندگی
- خانه تعطیلاتی
- و اجاره بلندمدت
عالی هستند.
اما اگر کسی با هدف «چند سال بعد بفروشم و سود کنم» وارد چنین پروژهای شود، نتیجه اغلب ناامیدکننده است.
دلیلش ساده است:
وقتی سازنده همچنان واحد جدید میسازد، چرا خریدار بازار باید واحد دستدوم را بخرد؟
۲ نکته مهم که معمولاً نادیده گرفته میشود
۱) رفتار مشاور املاک
وقتی مشتری بودجه کمی برای پیشپرداخت دارد، مشاور هم میداند اگر پروژههای بهتر ولی با اقساط سختتر پیشنهاد دهد، مشتری بهسادگی منصرف میشود.
پس طبیعی است که:
مشاور: آسانترین اقساط
خریدار: سریعترین تصمیم
نتیجه: خریدی که با هدف خریدار هماهنگ نیست.
2) توقع غیرواقعی از رشد
وقتی فرد اقساط طولانی، پیشپرداخت کم و پروژه انبوه میگیرد، نباید انتظار رشد سرمایهگذاری داشته باشد.
این خانهها بد نیستند
اما مناسب سرمایهگذاری هم نیستند.
در مقابل، پروژههایی داریم که:
- تعداد واحد محدود
- شرایط اقساط سختتر
- قیمت بالاتر
- لوکیشن قوی
- تقاضای واقعی
دارند.
چرا سرمایهگذاری ملکی در قبرس شمالی در سالهای اخیر با سرعت رشد کرده است؟
در این پروژهها شاهدیم که برخی خریداران:
یک سال بعد از تحویل، واحدشان را حتی با ۵۰ درصد سود فروختهاند
و نکته طلایی؟
این سود را از ملکی گرفتهاند که اقساطی پیشخرید کرده بودند.
چرا؟
چون پروژه مناسب سرمایهگذاری بوده، نه پروژه انبوهسازی با اقساط ۵۰ ماهه.
۵. عقل سلیم چه میگوید؟
اگر پروژهای:
- حداقل پیشپرداخت
- اقساط ۴۰ تا ۵۰ ماهه
- تبلیغات زیاد
- و واحدهای خالی زیاد
دارد،
طبیعی است که بازارش برای سرمایهگذاری ضعیف باشد.
اما پروژهای که:
- اقساط حداکثر ۲۴ ماه
- تعداد محدود
- قیمت بالاتر
- و تقاضای واقعی
دارد،
بهطور طبیعی آینده روشنتری دارد.
پس دوباره:
ملک داریم تا ملک.
باید دید با چه هدفی خرید میکنیم.
جمعبندی
تمام این سالها مجموعهای از عوامل، از اینستاگرام و اینفلوئنسرها گرفته تا تبلیغات ماهوارهای و پیشنهادهای اشتباه مشاور—باعث شد خیلیها با دید اشتباه وارد خرید ملک خارجی شوند.
و نتیجه این شد:
خریدی که مناسب زندگی بوده، با توقع سرمایهگذاری انجام شده.
یا ملکی که باید برای اجاره بلندمدت انتخاب میشد، با هدف فروش سریع خریده شده.
یا پروژهای انتخاب شده که فقط اقساطش جذاب است، نه آیندهاش.
در نهایت:
مشکل نه از قبرس است، نه از ملک خارجی.
مشکل از تطابقندادن هدف خرید با نوع ملک است.
وقتی هدف درست باشد،
پروژه مناسب انتخاب شود،
لوکیشن و سازنده بررسی شود،
سرمایهگذاری خارجی نهتنها اشتباه نیست، بلکه میتواند یکی از بهترین تصمیمهای مالی باشد.
منابع:
✔ مقایسه اجتماعی — Social Comparison Theory
Festinger, L. (1954). A Theory of Social Comparison Processes. Human Relations.
✔ اثر روایت در رفتار مالی — Narrative and Financial Decisions
Shiller, R. J. (2017). Narrative Economics. American Economic Review.
(استاد Yale یکی از معتبرترین منابع علمی)
✔ اعتماد به اینفلوئنسرها — Influencer Trust Studies
Audrezet, A., de Kerviler, G., & Guidry Moulard, J. (2020). Authenticity under threat: When social media influencers need to go beyond self-presentation. Journal of Business Research.
✔ FOMO و تصمیمگیری — Fear of Missing Out
Przybylski, A. K., et al. (2013). Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out. Computers in Human Behavior.
✔ رفتار مالی احساسی — Behavioral Finance
Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. Farrar, Straus and Giroux.
(برنده نوبل اقتصاد)
✔ اثر رسانه بر تصمیمگیری اقتصادی
Shoham, A., & Gavish, Y. (2016). The influence of media on financial decision-making. Journal of Behavioral and Experimental Economics.
